تحریک الکتریکی مغز با جریان مستقیم (tDCS) یک تکنیک تحریک قابل حمل و پوشیدنی مغز است که جریان الکتریکی کم را به پوست سر منتقل می کند. در این روش یک جریان ثابت (بین ۱ تا ۲ میلی آمپر معمولا) اعمال می شود. tDCS با اعمال جریان مثبت یا منفی از طریق الکترودها به یک ناحیه کار می کند. tDCS یک تکنیک نورومدولاسیون است که تغییرات فوری و پایدار در عملکرد مغز ایجاد می کند. موقعیت الکترودهای آند و کاتد روی سر برای تنظیم چگونگی جریان جریان به مناطق خاص مغز استفاده می شود.
جریان ارائه شده توسط tDCS به اندازه کافی قوی نیست که پتانسیل عمل در یک نورون را تحریک بکند. بلکه فقط آستانه‌ی تحریک پذیری آنها را بیشتر یا کمتر (بسته به شرایط جریان الکتریکی عبوری) می‌کند. این اثرات با تغییر در میزان ساخت پروتئین‌ها و سطوح درون سلولی AMP حلقوی و کلسیم، تا مدتی پا بر جا می‌مانند اما عموما برگشت پذیر و فاقد عوارض در عملکرد و ساختار سلول‌ها می‌باشند. همچنین این شکل جریان مستقیم (DC) تحریک الکتریکی، وجه تمایز این روش از ابزارهایی است که از جریان‌های متناوب (AC) استفاده می‌کنند و یا تحریک تکانه گسسته ایجاد می‌کنند، مانند CES، ECT، VNS و DBS.
مغز را فعال در نظر بگیرید که در تلاش برای انجام یا یادگیری چیزی است و tDCS برای تقویت این فعالیت مداوم همراه است. در سطح سلولی ۲، tDCS شلیک عصبی را تغییر می‌دهد و با تقویت انتقال سیناپسی بین نورون‌ها با افزایش انعطاف‌پذیری سیناپسی، که به نوبه خود، پایه سلولی یادگیری است. tDCS اغلب با آموزش ترکیب می شود. آموزش به خودی خود باعث یادگیری (پلاستی سیناپسی) می شود، و tDCS همزمان این اثرات را تقویت می کند (قابلیت سیناپسی را افزایش می دهد).
تاریخچه تحریک الکتریکی مغز
شاید تصور کنید که تحریک الکتریکی مغز یک درمان نوین و کاملاً جدید است. اما واقعیت این است که این تکنیک از هزاران سال پیش شناخته شده است. اولین دستگاههای تحریک مغز، ماهی‌های زنده بودند. رومی‌ها و یونانیان باستان از قدرت شوک دهندگی گربه ماهی نیلی و ماهی دیگری با اشعه الکتریکی آگاه بودند. گالن و اسکریبونیوس لارگوس در روم از ماهی الکتریکی برای درمان سردرد و اختلالات مختلفی استفاده می‌کردند. در ایران نیز ابوعلی سینا برای درمان سردرد از این شیوه استفاده می‌کرده است. اشعه‌های الکتریکی احتمالاً اولین دستگاه های تحریک مغزی به شمار می‌آمدند. این ماهی را رومی‌ها و یونانی‌ها برای درمان اختلال های گوناگون مورد استفاده قرار می‌دادند. آنها ماهی را روی پیشانی فرد بیمار قرار می‌دادند یا این که از بیمار می‌خواستند تا بر روی تعداد زیادی از ماهی زنده مذکور بایستد. این ماهی انرژی خاص خود را تخلیه می‌کرد که البته در آن زمان و تا قرن‌ها بعد به عنوان الکتریسیته شناخته شده نبود. متاسفانه این ماهی‌ها به سادگی در دسترس نبودند تا اینکه در قرن هجدهم ماشین‌هایی ساخته شد که می‌توانستند الکتریسیته را بر حسب نیاز تولید کنند.
دستگاه tDCS
این تکنولوژی یکی از دستگاههای مربوط به نوروتراپی است . نوروتراپی به معنی درمان اعصاب و یا درمان سلولهای عصبی است. از این وسیله درمانی هم اکنون در اکثر کشورهای پیشرفته استفاده می شود زیرا کاملا بی ضرر وبدون عوارض است. بنابراین در پاسخ به اینکه tdcs چیست دستگاهی است که برای درمان سلول های عصبی ویا بیماری های مربوط به اعصاب بکار می رود.
برخی از کاربردهای بالینی تحریک الکتریکی مغز (tDCS) در حال حاضر برای آنها بررسی می شود:
- افسردگی
- اسکیزوفرنی
- آفازی
- اعتیاد
- صرع
- درد مزمن (میگرن، فیبرومیالژیا)
- توجه و توانبخشی حرکتی
تحریک الکتریکی مغز TDCS توانایی افزایش عملکرد شناختی بسته به منطقه مورد تحریک را دارد و عملکردهایی از قبیل توانایی گفتاری و ریاضی، گستره توجه، حافظه و غیره … . همچنین برای برنامه های سلامتی غیرپزشکی، به عنوان مثال، یادگیری تسریع، تمرکز، آرامش و مدیتیشن استفاده می شود.
نکات مهم در روش تی دی سی اس (tdcs)
به دلیل این که امکان ایجاد اختلال در این روش وجود دارد، هنگام انجام این روش باید موارد زیر را در نظر گرفت:
- شدت جریان الکتریکی، مدت و جهت آن مشخص باشد.
- اندازه پدهای اسفنجی مورد استفاده مشخص باشد.
- تعداد جلسات مرتب و مشخص باشد.
hd tdcs چیست؟
پس از مدتی، رویکرد جدیدی معرفی شد که به جای استفاده از ۲ پد، از تعدادی الکترود با سایز کوچکتر برای قرارگرفتن روی ساختارهای قشری خاص استفاده شد. این رویکرد جدید به علت داشتن کیفیت فوق العاده بالا با به نام HD TDCS شناخته شد.
انواع تحریک پذیری الکتریکی در مغز
سه نوع تحریک پذیری الکتریکی در مغز وجود دارد:
- تحریک مثبت (anodal)
- تحریک منفی (cathedral)
- تحریک ساختگی (sham)
در تحریک مثبت یا anodal تحریک‌پذیری عصبی در نقطه مد نظر ما افزایش می‌یابد، اما در تحریک منفی یا cathedral برعکس آن را اجرا می‌کند. همچنین حالت سوم (تحریک ساختگی) برای گروه کنترل در مطالعات مورد استفاده قرار می‌گیرد که در این حین یک تحریک کوتاهی صورت می‌گیرد و سپس متوقف میشود.
یکی از مهمترین ابعاد این روش، قابلیت دستیابی به تغییرات صورت گرفته در قشر مغز است. مدت زمان این تغییرات، به طول مدت تحریک و شدت تحریک بستگی دارد.
عوارض تحریک الکتریکی مغز با روش tdcs
با توجه به استفاده از جریان خفیف و عدم تماس مستقیم بافت مغز، این روش کاملا غیر تهاجمی و بدون عوارض جدی است. تنها عارضه قابل توجه، خارش محل الکترود و ایجاد قرمزی پوست در این محل پس از انجام جلسات متعدد و طولانی را می‌توان نام برد.
سایر عوارض جانبی آن شامل سر درد، حالت تهوع و سرگیجه است. برای پیشگیری از این عوارض، اقدامات احتیاطی باید رعایت شود. از جمله استفاده از پروتکل صحیح و اجرای درست آن.
آیا این جریان ضعیف الکتریکی برای مغز ویا انسان مضراست؟
خیر تا بحال هیچ نوع عوارض جانبی از این دستگاه گزارش نشده است.
موارد منع مصرف روش TDCS
موارد منع مصرف تحریک الکتریکی مغز با روش TDCS و افرادی که در استفاده از این روش درمانی محدودیت دارند، عبارتند از:
- افرادی که دارای باتری در قلب و یا دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب دارند.
- کسانی که پوست سر آنها دارای خراشیدگی است.
وقتیکه دستگاه tdcs کار می کند شخص چه احساسی دارد ؟
در شروع درمان معمولا شخص احساس سوزش خیلی ضعیفی در ناحیه ای که الکترود وصل شده احساس می کند و پس از مدتی ازبین می رود .
تعداد جلسات و فاصله بین جلسات چگونه تنظیم می شود؟
براساس نوع درمان متفاوت است. معمولا تعداد جلسات حداکثر ۱۰ جلسه وفاصله بین جلسات ۲۴ساعت میباشد و در بعضی موارد فاصله بین جلسات بیشتر و یا کمتر نیز میشود.
مقایسه TDCS با ECT
اگر بخواهیم TDCS را با ECT مقایسه کنیم، باید ذکر کنیم که در TDCS از جریان‌های کوچک و ثابت استفاده میشود و مغز فرصت کافی دارد تا خود را با این جریان تطبیق دهد، اما در شوک درمانی یا ECT یک جریان کوتاه، قدرتمند و ۲ سویه که به طور مرسوم شبیه به موج است، جریان را تبدیل به جریان متناوب خواهد کرد.
مغز توانایی تطبیق با تحریک ECT را ندارد و ممکن است حمله تشنجی اتفاق بی‌افتد. مغز بسته به نوع تحریک به کار گرفته می شود و همچنین دامنه‌های زمانی بسیار متفاوت در هر نوع از کاربرد تحریک به صورت متفاوتی واکنش نشان می‌دهند.
با ما در نوروکالا همراه باشید.